Stolpersteine Zwolle


Negen Stolpersteine onthuld op 2 februari 2018 - 2- 2- 2018

Op vrijdagmiddag 2 februari verwelkomde Jaap Hagedoorn, voorzitter van de Stichting Zwolse Stolpersteine, 45 aanwezigen in Vidiveni Bistronomie aan de Zwolse Jufferenwal.
Daarna spraken Rita Creveld, Hans Davidson en André Raaijmakers woorden van herinnering en herdenking voor de omgebrachte bewoners van achtereenvolgens de Buitenkant 26, de Kamperstraat 1, de Steenstraat 13 en de Kerkstraat 10.

Na een gezongen muzikaal intermezzo en het uitspreken van het Kaddisj volgde een rondgang om de eerder door de gemeentelijke stratenmakers geplaatste Stolpersteine te onthullen.

Foto’s: Ineke Walrave

Buitenkant 26

Drie Stolpersteine onthulde Rita Creveld aan de Buitenkant 26 voor haar nicht Cornelia Bromet, Cornelia’s echtgenoot Godschalk Isaac Bilderbeek en hun dochtertje Sara Frederika Beppie Bilderbeek. Uit familieoverlevering is helaas weinig over dit gezin bekend.

Schrijnend is de afscheidsbrief van Cornelia’s vader uit Westerbork:  “Wij hebben het hier heel gezellig en spelen zo af en toe toneel, zoals jullie nog wel zullen weten is dat een hobby van mijn vrouw en mij. En wij vermaken ‘s avonds de mensen die hier ook verblijven. Wanneer we hier weggaan, weten we nog niet, maar wij zijn niet te lui om ergens te gaan werken, dus we wachten rustig af. Het ga jullie goed, hopelijk snel tot ziens. Afzender, G.A. Pleite !!!!!!!!!”

Het verlies van vele familieleden en trauma’s ten gevolge van de onderduik vormen nog altijd – meer dan zeventig jaar later - een zere plek op de ziel van overlevenden binnen de familie.

Lees hier de toespraak van Rita Creveld.

Foto’s: Ineke Walrave

Steenstraat 13 en Kerkstraat 10

In hun eenvoudige valies paste precies 
wat zij mochten meenemen van hun schamele bezit.
De rest zou, zeiden ze, worden nagestuurd.
De deur sloeg zacht achter hun ruggen dicht;
De buurt keek hen onnozel na.
Er volgde een eindeloze enkele reis van hot naar 
haar, dachten ze zelf, maar voor elke wagon
lag het eindstation vast, administratief bepaald.
Zij waren geen mensen meer, misschien nog 
ruggen, maar zeker nummers met ten slotte
een datum van overlijden.

Met deze veelzeggende woorden van stadsdichter Jan van den Boom uit Oss herdacht het echtpaar Raaijmakers, mede namens Jeanet Selles bewoonster van de Steenstraat 13, vier Joodse Zwollenaren die eveneens zonder veel sporen na te laten in de geschiedenis verdwenen: Koos Norden en Mietje Lisetta van Gelderen, Kerkstraat 10 te Zwolle, en Salomon Norden en Grietje Weijel, Steenstraat 13.

Lees hier de toespraak van André Raaijmakers

 

Foto’s: Ineke Walrave

Kamperstraat 1

Ook Hans Davidson memoreerde hoe weinig we weten van veel slachtoffers van de Holocaust. Er is een Amerikaanse uitdrukking die zegt: If a tree falls in the forest and there is nobody there, does it make a sound? (…) Van een groot aantal Joden die in de Holocaust geveld zijn, is weinig of niets bekend. Dat is ook het geval met Maurits Nathan en Nathan Troostwijk. We kennen hun laatste woonadres, hun beroep - bakkersknecht - en hun familie, de rest is onzeker of onbekend. Tussen 3 en 5 oktober 1942 zijn ze weggevoerd naar het verzamelpunt Westerbork (…),  op 14 september 1943 werden ze per goederenwagon doorgestuurd naar Auschwitz waar ze, mogelijk op 8 januari 1944, zijn omgebracht.

Er zijn alleen nog maar twee sigarettenkokers met initialen en een aandoenlijke foto uit 1928 van hen over waar ze, met nog vier andere vriendjes en vriendinnetjes, op het strand staan (…). Van al die kinderen heeft alleen mijn moeder de oorlog overleefd. Er zijn geen latere foto's, in het huis van hun ouders was geen enkel aandenken aan de twee broers te zien, de herinnering aan hen was weggestopt.”

Stolpersteine zijn de symbolische grafstenen in plaats van echte zerken aan de Kuyerhuislaan, waar de laatste rustplaats van weggevoerde Joodse Zwollenaren had moeten zijn.

Lees hier de toespraak van Hans Davidson

Foto’s: Ineke Walrave